Behoud karakter Stadskantoor Tilburg

Bouwnieuws | Door de redactie

Geplaatst: 01-12-2014

Beeld: Kraaijvanger

Alles van waarde is weerloos. Deze dichtregel van Lucebert is zeker van toepassing in de laatste ontwikkelingen rondom de verbouwingsplannen voor het stadskantoor in Tilburg. Dit gebouw is ontworpen door het Rotterdamse architectenbureau Kraaijvanger en opgeleverd in 1971. De gemeente is voornemens het gebouw tot op het skelet te strippen waarmee het oorspronkelijke ontwerp sneuvelt.

Afgelopen donderdagavond organiseerde architectuurcentrum CAST een stadsdebat over het stadskantoor. De verbouwingsplannen betreffen sloop tot op het skelet, een totaal nieuwe verschijningsvorm en winkelfuncties in de plint. Aan het debat namen deel de gebouweigenaar vertegenwoordigd door wethouder Erik de Ridder, de architect van het verbouwingsplan Ger Rosier van DeDrie, Ton van der Hageneen namens het Tilburgs Architecteninitiatief en ikzelf namens Kraaijvanger. Uit de opkomst in de zaal bleek dat de plannen van de gemeente de stad steeds meer beroert. En dat is niet verbazingwekkend. Zoals architectuurhistoricus Wijnand Galema verkondigde: Den Bosch heeft het provinciehuis ontworpen door Huig Maaskant, Eindhoven het Evoluon door Louis Kalff en Leo de Bever, en Tilburg het stadskantoor door Kraaijvanger.

De zwarte doos
Het met zwart graniet beklede gebouw heet in de volksmond 'de zwarte doos'. Met een voor die tijd bijzondere gevelconstructie zijn de glanzende natuursteenplaten onzichtbaar aan de achterliggende constructie bevestigd. Door het verfijnde lijnenspel van naden en raampartijen stelt het gebouw zich bescheiden op. Als een witte ballerina staat het paleis van Willem II voor de abstracte donkere achtergrond. Hierdoor blijft dit rijksmonument zijn waardigheid behouden. Dit is een bijzonder aspect aan het ontwerp, want het stadskantoor is omvangrijk. De volume opbouw speelt op geraffineerde wijze een spel met de omgeving. Het stadskantoor straalt onmiskenbaar gezag uit en vertegenwoordigd het democratisch gekozen bestuur. Tegelijkertijd is het zeer benaderbaar en bescheiden. Het ontwerp markeert tevens een einde van een tijdperk. Een nieuwe stroming - de protestarchitectuur - deed nadien zijn intrede. Dergelijke heldere en modernistische gebouwen werden verdacht en kleinschaligheid werd het nieuwe adagium.

Uniek ensemble
In de directe omgeving bevinden zich meerdere bijzondere gebouwen: de rechtbank ontworpen door Jos Bedaux, de schouwburg door B. Bijvoet en G.H.M. Holt, de Heikense Kerk en de Kattenrug door Van der Broek en Bakema. Dankzij deze bijzondere gebouwen zijn verschillende historische lagen zichtbaar die de ontwikkeling van de stad vertegenwoordigen. Deze gebouwen vormen samen met het stadskantoor een uniek ensemble. Dit bijzondere hart van Tilburg kreeg vorm tijdens de wederopbouw binnen het stedenbouwkundig plan van Van der Broek en Bakema.

Zorgvuldige aanpak
Het ontwerp an sich en de positie van het stadskantoor in de stad zijn te belangrijk om te negeren bij de verbouwingsplannen. Het zal echter niet mee vallen om het karakter van het oorspronkelijke ontwerp te evenaren. Daar zit een grote uitdaging. Vanzelfsprekend moet het gebouw worden aangepast aan de eisen van deze tijd. Maar dit betekent niet dat sloop de enige oplossing is. Want zoals je een oude citroen DS met liefde opknapt en moderniseert, zo kun je dat ook met een gebouw doen. Tenminste, als je het gebouw op juiste waarde weet te schatten dankzij grondige contextuele en historische analyse. Wanneer deze analyse positief uitpakt, moet je bereid zijn om moeite te steken in het behoud van de kracht van het oorspronkelijke ontwerp. Sommige gebouwen zijn te belangrijk voor de stad en verdienen vanwege hun karakter een zorgvuldige aanpak. Zo ook stadskantoor Tilburg.

Bron: Kraaijvanger / Hans Goverde